Perfectionisme

Posted on Author Hester

Beste Anne,

Je moeder vertelde dat jij er last van hebt dat je ontevreden bent over je werk, zelfs als dat werk beter en sneller is gedaan dan andere mensen het hadden kunnen doen. Dit soort perfectionisme zie je veel bij heel slimme mensen. Een onderwerp waar ik toevallig veel van weet.

Ik hoop maar dat je haar niet kwalijk neemt dat ze haar zorgen met mij besprak en dat je het mij niet kwalijk neemt dat ik me er ongevraagd mee bemoei. De reden dat ik je schrijf is dat ik merkte dat ik er steeds over door bleef denken. Als je het interessant vindt, wil ik mijn gedachten over perfectionisme graag met je delen. Misschien helpt het je.

Alle posts over anders zijn en hoogbegaafdheid op deze website.

Er zijn verschillende manieren om perfectionistisch te zijn

Eén manier is om steeds heel hard te werken om een perfect resultaat te krijgen. Mensen die hier last van hebben beginnen met een klus en gaan dan door en door tot hij perfect is afgerond. Gevolg daarvan is dat ze:

  • Te hard werken, slaap tekort komen, geen leuke dingen meer doen en op het laatst overspannen worden.
  • Al hun aandacht geven aan de klus(sen) waar ze “toevallig” mee bezig zijn en ander werk laten liggen zonder na te denken over prioriteiten.
  • Niet in de gaten hebben dat ze de lat veel hoger leggen dan andere mensen.
  • Nooit tevreden zijn over wat ze hebben gepresteerd.

Een andere vorm waarin perfectionisme zich kan uiten is verlamming. Mensen die hier last van hebben weten zo goed wat ze niet goed zullen doen dat ze er maar niet aan beginnen. Je ziet dat deze mensen bijvoorbeeld geen Frans durven te spreken op vakantie omdat ze zich pijnlijk bewust zijn van de fouten die ze zullen maken.

Gevolg is dat ze:

  • Niet oefenen waar andere mensen bij zijn en dus niet leren.
  • Ervaringen mislopen.
  • Niet in de gaten hebben dat andere mensen het helemaal niet erg of raar vinden dat ze fouten maken.

Herken je één van deze uitingsvormen van perfectionisme bij jezelf? Ik heb vooral last van de tweede variant. Jij misschien wel van de eerste.

Weet je waar perfectionisme vandaan komt?

Vaak zit er onzekerheid achter over wat anderen zullen denken: “Ben ik wel goed genoeg in de ogen van andere mensen?” of “Ze zullen ontdekken dat ik het eigenlijk helemaal niet kan.” Dat soort gedachten leiden tot perfectionisme.

Soms is er sprake van onzekerheid over wat objectief gezien goed genoeg is. Dit zie je bijvoorbeeld wel bij vrouwen die net een baby hebben gekregen. Ze zijn zo bang dat ze een foutje zullen maken waardoor hun baby in gevaar kan komen dat ze veel te schoon zijn. Ze wassen zich een ongeluk.

Heel slimme mensen hebben nog twee andere bronnen van perfectionisme. Bronnen die volledig intern (en dus subjectief) zijn. Heel slimme mensen kunnen:

  1. ALLE opties en mogelijkheden overzien en zich daardoor een beeld vormen van de perfecte situatie. Die perfecte situatie die ze in hun eigen hoofd voor zich zien, nemen ze vervolgens als norm, als meetlat.
  2. Zo vastzitten in de overtuiging dat hun intelligentie blijkt uit perfecte resultaten dat hun zelfbeeld en zelfvertrouwen wordt aangetast elke keer als ze geen perfect resultaat kunnen neerzetten.

Ik denk dat jij net als je moeder ontzettend intelligent bent. Daarom werk ik de laatste twee bronnen van perfectionisme even wat verder voor je uit.

Bepaal je zelf hoe hoog je de lat legt?

Zelf bepalen hoe hoog je de lat legt, los van wat je omgeving daar van vindt, is heel kenmerkend voor heel slimme mensen.

Zeg eens eerlijk: als iedereen zegt dat je iets geweldig hebt gedaan maar jij ziet dat het nog beter had gekund, wiens oordeel is dan leidend? Ben je tevreden zoals iedereen om je heen of is je eigen norm bepalend en ben je dus ontevreden?

Vind je het logisch dat je je eigen normen bepaalt?

Ben je je er wel van bewust dat de meeste mensen dat niet doen? De meeste mensen besluiten wat goed genoeg is aan de hand van de meningen van andere mensen. De meeste mensen zijn op school tevreden met een zesje want daarmee ga je over. Een relatief kleine groep streeft naar betere prestaties. Jij behoort denk ik tot die kleine groep.

Je eigen norm bepalen is op zich geen verkeerde eigenschap. Het is een van de eigenschappen die vernieuwing mogelijk maken. Het geeft je onafhankelijkheid en vaak ook de kracht om iets heel anders aan te pakken dan de meeste mensen zouden doen. Door je eigen normen en doelen te volgen, komt je talent tot uiting.

Maar als je je vermogen om je eigen doelen en normen te bepalen niet in de hand houdt, wordt het ongezond perfectionisme. Je talent staat niet langer in dienst van jou en de dingen die je in de wereld wilt bereiken. Het maakt je ongelukkig.

Mindset of wanhopig blijven geloven hoe slim je bent

Er speelt nog iets waardoor slimme mensen vaak erg lijden onder perfectionisme. Heb je wel eens gehoord van Carol Dweck? Zij beschrijft 2 manieren van denken die ze mindsets noemt: de fixed mindset en de growth mindset. Slimme kinderen (en volwassenen) lopen vaak al gauw vast in de fixed mindset. Ze kunnen tot een bepaald moment in hun leven alles wat ze ondernemen met gemak. Ze worden daarvoor geprezen met woorden als: “Wat ben jij slim!” of “Wat kun jij dat goed.” De combinatie van deze twee dingen bepaalt hun zelfbeeld. Ze geloven “Ik BEN intelligent en dat blijkt er uit dat ik alles kan.” Als ze iets niet zo goed kunnen, tast dat hun zelfbeeld aan. “Als ik dit niet kan, ben ik dus niet intelligent en dan weet ik niet wat ik wel ben.” Een overtuiging die er óf toe leidt dat je alles wat je niet zo goed kunt vermijdt óf dat je ontzettend hard gaat werken om maar te kunnen blijven voldoen aan je eigen beeld van jezelf.

Tegenover de fixed mindset zet Dweck de growth mindset. Mensen in die mindset zien zichzelf als mensen die altijd aan het ontwikkelen zijn. Het is niet erg om iets nog niet te kunnen. Als iemand anders het beter kan, is dat een mooie inspiratie in plaats van iets dat je onzeker maakt. Google er maar eens op.

Is het tot zo ver herkenbaar wat ik schrijf?

Misschien weet je dit allemaal al? Houd dan wel in gedachten dat theoretisch weten niet hetzelfde is als die kennis op jezelf toepassen.

De oplossing is vrij simpel maar niet gemakkelijk

Het is belangrijk om iets aan je perfectionisme te doen want je wordt er echt ongelukkig van. De oplossing is niet per se gemakkelijk maar wel vrij simpel:

  1. Omschrijf wat je er bij wint als je niet meer zo perfectionistisch bent. Wees concreet en volledig.
  2. Denk ook na over wat je verliest als je het perfectionisme loslaat.
  3. Werk aan je bewustzijn van dit patroon. Schrijf het op wanneer je ontevreden bent over je eigen prestaties. Schrijf er bij waarom je precies ontevreden bent. Je kunt ook een situatie van een tijdje geleden analyseren.
  4. Als je dat gedaan hebt ga dan voor jezelf in alle redelijkheid na of je ontevredenheid wel terecht is.
  5. Zet helpende gedachten tegenover de onredelijke negatieve gedachten.
  6. Zorg dat je helpende gedachten op je prikbord hangen of op een andere manier altijd bij de hand zijn.

Welke gedachten precies helpend zijn, hangt af van de persoon en van de redenen waarom je ontevreden was. Een helpende gedachte kan bijvoorbeeld zijn: “Alles kan altijd beter en misschien ga ik er nog wel eens mee aan de gang maar op dit moment is dit goed genoeg.” of “Een ander zou dit een fantastische prestatie vinden. Ik wil mezelf niet ongelukkig maken door steeds meer van mezelf te eisen.”

De oplossing is dus vrij simpel maar niet per se gemakkelijk. Je bent geneigd je eigen oordeel als leidend te nemen en nu vecht je je eigen oordeel aan. Het doorbreken van zo’n patroon vergt bewustzijn en doorzettingsvermogen. Het gaat veel gemakkelijker met een beetje hulp en steun.

Als je wilt hoor ik graag of je iets aan dit lange verhaal hebt. Als je er wat hulp bij kunt gebruiken mag je met mij contact opnemen. In elk geval hoop ik dat je met je perfectionisme aan de gang gaat. Het is een vervelende denkgewooonte die je erg ongelukkig kan maken.

Fijne dag,

Hester

PS als je op vraag 2 hebt geantwoord dat je prestaties minder van kwaliteit zullen worden, nodig ik je uit om echt een keer te komen praten. Dit is een illusie die het heel moeilijk maakt los te laten.

Lees verder:

Hoe ik je kan helpen.